Adam Asnyk – 183. rocznica urodzin
Poeta, publicysta, działacz patriotyczny, podejmujący w swej twórczości refleksję nad przeżywanym kryzysem światopoglądowym, pogłębionym klęską narodową. W swej liryce wyrażał tęsknotę za “siłą ducha“i pragnienie odrodzenia “duszy współczesnej”, co stało się przyczynkiem do nadania mu miana “poety-filozofa”.
Urodził się 11 września w Kaliszu, 1838 roku w rodzinie Kazimierza, oficera biorącego udział w Powstaniu Listopadowym, zesłańca na Syberię, wziętego do niewoli w bitwie pod Olszynką Grochowską. Pomimo tytułu szlacheckiego ojciec przyszłego poety po powrocie z niewoli i zesłania zajął się handlem, co zapewniło rodzinie wysoki status materialny.
Młody Asnyk odbierał typową dla ówczesnej młodzieży edukację domową, w duchu romantycznego patriotyzmu i przywiązania do tradycji rycerskiej dawnej polskiej szlachty. Jako 11-latek rozpoczął naukę w kaliskiej wyższej szkole realnej, ukończył ją w 1853 opanowawszy biegle 3 języki oraz wiedzę botaniczną oraz chemię. Tę edukację uzupełniła też aplikacja w kaliskim sądzie pokoju. Należał więc do elity ówczesnej polskiej młodzieży. Przyszły poeta swą uniwersytecką edukację rozpoczął od rolnictwa, przez rok (1856–1857) uczył się w Szkole Rolniczej w podwarszawskim wówczas Marymoncie, by w roku 1857 porzucić rolnictwo i oddać się studiom medycznym w otwartej właśnie warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej. W czasie studiów po raz pierwszy zaangażował się politycznie.
W roku 1859 znalazł się we Wrocławiu, a było to skutkiem ucieczki przed rozpoczętymi właśnie przez carskie władze represjami wobec studenckich stowarzyszeń. Przez dwa semestry kontynuował swe studia medyczne, wkrótce jednak wrócił do Warszawy. Aresztowany, przetrzymywany był w więzieniu znajdującym się na terenie cytadeli. Uwolniony w 1860 roku, nakłoniony przez rodziców udał się do Paryża, biorąc czynny udział w polskim życiu emigracyjnym. Wkrótce jednak przeniósł się do Heidelberga, gdzie studiował. Tym razem nie była to już jednak medycyna, lecz studia typowo humanistyczne: filozofia, historia, prawo międzynarodowe, filozofia prawa a także prawo rzymskie i niemieckie. Nie zapominał jednak Asnyk o swym marzeniu: udziale w zbrojnym powstaniu mającym doprowadzić do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Do Warszawy powrócił w roku 1862, by znaleźć się w stronnictwie „czerwonych”, dążących do wywołania narodowego zrywu. Wszedł w skład Rządu Narodowego, tajne raporty austriackie sporządzane kilka lat po klęsce Powstania Styczniowego przekazują informację, że Asnyk był w grupie przygotowującej zamach na znienawidzonego przez warszawiaków carskiego namiestnika hrabiego Berga. Po rozwiązaniu we wrześniu 1863 roku przez Romualda Traugutta Rządu Narodowego zaciągnął się w szeregi wojsk powstańczych. Czy brał bezpośredni udział w bitwach – nie wiadomo. Na przeszkodzie mogło stać zawsze słabe zdrowie.
Klęskę Powstania obserwował już poza granicami dawnej Polski. “Rozpadło się w gruzy tęczowe państwo romantycznej Muzy” – tak opisywał po kilku latach swoje uczucia po klęsce młodzieńczych ideałów. Pogrążony w depresji, za namową rodziców w latach 1864–1865 zwiedzał Niemcy, Holandię i Włochy. W 1865 roku powrócił do studiów w Heidelbergu, uwieńczonych dyplomem doktora filozofii i magistra sztuk wyzwolonych.
Zachęcamy do wysłuchania wiersza Adama Asnyka „Gdybym był młodszy”, który powstał w 1868 roku. Przedstawia uczucia nieszczęśliwie zakochanego mężczyzny, który zauroczył się w znacznie młodszej dziewczynie.
???????? Oprac. IWK